Sài gòn kẹt xe và khói bụi, đó cũng chính là đặc sản làm nên thành phố nhộn nhịp và đông đúc này. Nên thói quen không thể bỏ của mình và khá nhiều người nữa là trước khi bước ra khỏi nhà mở bản đồ giao thông xem đỏ khúc nào, tắt ở đâu mà tìm con đường đi thuận tiện nhất. Có những ngày mưa gió, thấy nhà ở đó mà chẳng được về !
Và rồi mình lại suy nghĩ trong đầu, lúc nãy chọn hướng khác, tùy vòng vèo chặt hẻm có khi lại về nhà sớm hơn rồi. Cuộc sống vốn dĩ vậy, luôn bắt chúng ta phải lựa chọn để thích nghi và tồn tại. Và dần dà, mình cũng hiểu ra rằng, đường thẳng đôi khi chưa hẳn là con đường nhanh nhất. Đôi khi, lối đi vòng vèo không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn mang lại trải nghiệm và giá trị khó ngờ, vượt qua cảm giác của sự “trễ nải” ban đầu.
Vậy liệu trong thực tế, có chắc rằng đường thẳng có phải là con đường ngắn nhất hay không?
Trở về năm 1696, nhà toán học Bernouilli (mặc dù trước đó nhà bác học Galileo, Newton đã từng nghĩ đến) gửi một bài toán đố đến cho giới Toán học thời bấy giờ bằng một phát biểu dễ hiểu như sau (bài toán Brachistochrone):
“Nếu có một quả bóng lăn xuống từ một điểm trên cao đến một điểm thấp hơn thì hình dạng đường đi phải như thế nào để thời gian di chuyển là ngắn nhất?”
Trực giác của bạn có thể cho rằng đó là một đường thẳng nhưng thực ra không phải, mặc dù đó là đường có độ dài ngắn nhất -> Câu trả lời ở đây là đường cong Cycloid
Những khúc quanh không mong đợi
Trong các chuyến bay từ châu Á sang Mỹ, máy bay thường chọn đường bay qua Thái Bình Dương – một tuyến đường dài hơn về mặt lý thuyết nhưng tiết kiệm nhiên liệu và thời gian do giảm thiểu gió ngược và tránh vùng khí hậu xấu.
Hay việc làm những con đường đèo quanh co, người ta chọn lối đi quanh núi thay vì đục thẳng vào đá để tiết kiệm thời gian, đảm bảo an toàn, và hạn chế sự nguy hiểm từ các độ dốc lớn. Con đường quanh co dài hơn, nhưng lại là cách tốt nhất để tới đích.
Chọn đường vòng, vì thế, không phải là dấu hiệu của thất bại hay thiếu hiệu quả, mà đôi khi là sự lựa chọn tốt nhất cho hành trình. Những đoạn đường ấy có thể dạy chúng ta những giá trị sâu sắc, giúp định hình tư duy và phẩm chất cần thiết cho thành công sau này.
Tâm lý học về lựa chọn đường vòng và đường tắt
Nghiên cứu tâm lý học cho thấy những khúc quanh và thử thách trên hành trình có giá trị hơn ta tưởng. Nhà tâm lý học Albert Bandura đã chứng minh rằng niềm tin vào khả năng bản thân (self-efficacy) phát triển mạnh khi ta vượt qua những trở ngại, thay vì đi theo con đường dễ dàng. Những thách thức và ngã rẽ không chỉ rèn luyện khả năng thích ứng mà còn giúp chúng ta sẵn sàng đón nhận những cơ hội từ thời vận và điều kiện thuận lợi, những thứ thường không xuất hiện trên con đường thẳng.
Và cũng theo nghiên cứu từ Đại học Harvard về tâm lý học khả năng phục hồi (resilience psychology), những người trải qua các thách thức ngoài kế hoạch thường phát triển khả năng chống chịu và linh hoạt cao hơn, dễ dàng khai thác các điều kiện thuận lợi trong khó khăn. Thời vận và trải nghiệm bất ngờ có thể mang đến cơ hội đặc biệt, mà một hành trình thẳng tắp không bao giờ có được.
Hiệu ứng này giải thích tại sao việc lựa chọn con đường dài hạn, dù khó khăn và vòng vèo, lại có thể mang đến thành quả tốt hơn. Khả năng chịu đựng, kiên nhẫn và sự cam kết vào mục tiêu dài hạn là những yếu tố quan trọng giúp con người vượt qua trở ngại và đạt được thành công.
Minh chứng ở đây dễ thấy là con đường của Steve Jobs là một ví dụ điển hình về giá trị của sự vòng vèo. Ông từng bỏ học đại học nhưng lại quyết định học thêm lớp thư pháp – môn học tưởng như không liên quan đến sự nghiệp công nghệ của ông. Tuy nhiên, chính kiến thức về thư pháp đã góp phần tạo nên phong cách thiết kế giao diện đặc trưng của Apple. Nếu Steve Jobs đi thẳng trên con đường công nghệ, có lẽ ông sẽ không bao giờ có sự cảm nhận sâu sắc về thiết kế, thẩm mỹ và sự tinh tế mà ông đã truyền tải vào sản phẩm của mình.
Hay trong thể thao, vận động viên huyền thoại Michael Jordan cũng từng bị loại khỏi đội bóng rổ của trường trung học. Thất bại ban đầu đã không làm ông nản lòng mà trở thành động lực để ông rèn luyện và trở thành một trong những cầu thủ bóng rổ xuất sắc nhất mọi thời đại. Đôi khi, chính những đoạn đường quanh co, thử thách giúp chúng ta phát triển khả năng, tính kiên trì và lòng quyết tâm mạnh mẽ hơn.
Nhiều người trong cuộc sống hiện đại dễ mắc vào “hiệu ứng định kiến” (confirmation bias), tức là có xu hướng chọn con đường dễ dàng, an toàn vì ngại thay đổi và muốn được thỏa mãn nhanh chóng. Tuy nhiên, để đạt được thành công bền vững, việc chấp nhận những thách thức và sẵn sàng bước trên con đường dài hạn là điều cần thiết.
Đôi khi đường vòng là đường tắt đến thành công
Cuộc sống có thể không bao giờ bằng phẳng. Những khúc quanh, trở ngại là điều tự nhiên. Chúng dạy ta cách kiên nhẫn, giúp ta phát triển những kỹ năng và giá trị không thể học được từ con đường thẳng tắp. Hành trình vòng vèo không chỉ là con đường tránh né mà là cơ hội để thử thách bản thân, phát triển và khám phá ra những tiềm năng mới.
Trong mỗi quyết định hàng ngày, từ việc chọn đi con đường tắt hay chấp nhận đi đường vòng, hãy suy nghĩ đến mục tiêu dài hạn. Đôi khi, chọn con đường vòng vèo, hẻm nhỏ lại giúp bạn tìm ra được quán ăn nào đó ngon, rẻ hay quán café độc đáo, ấn tượng, làm phong phú thêm cuộc sống của chính mình.